Vistvottunarkerfi samgangna metið

Vistvottunarkerfi, Rannsóknarsjóður, Vegagerðin, Losun gróðurhúsalofttegunda, Umhverfismál, Samgöngur

3.8.2018

Hlutverk Vegagerðarinnar er að þróa og sjá um samgöngukerfi á sjó og landi með þarfir samfélagsins, öryggi vegfarenda og umhverfissjónarmið að leiðarljósi. Vegagerðin ber ábyrgð á þjóðvegum, samgöngumannvirkjum, höfnum og vitum og hefur sett sér stefnu í umhverfismálum. Með því að nota viðurkennt vottunarkerfi gæti Vegagerðin náð umhverfis­markmiðum um sjálfbærni í samgöngum og dregið úr neikvæðum umhverfisáhrifum.

Kerfi sem hentar Vegagerðinni

EFLA safnaði saman upplýsingum um 25 vistvottunarkerfi sem tengjast samgönguinnviðum, sett voru viðmið til hliðsjónar og einkunnargjöf skilgreind. Eftir nánari athugun og mat út frá vinsunarkröfum var vistvottunarkerfið BREEAM/CEEAQAL metið það hentugasta fyrir Vegagerðina.

CEEQUAL er útbreiddasta vistvottunarkerfið fyrir innviði í nágrannalöndunum og mun það fljótlega sameinast BREEAM sem er mest notaða vistvottunarkerfið fyrir byggingar á heimsvísu. Mælt var með því að prufukeyra kerfið í næsta stóra og samfélagslega mikilvæga verkefni Vegagerðarinnar. Í framhaldinu mætti taka saman kosti og galla vistvottunarkerfisins og út frá reynslunni viðmið skilgreind sem væri hægt að nota í öllum verkefnum Vegagerðarinnar.  

Ávinningur vistvottunar

Tilgangur vistvottunarkerfa er að beina verkefnum í átt að vistvænni hönnun og sjálfbærni. Slík vottun veitir ákveðinn stimpil fyrir verkefni sem staðfestir að það hafi verið gert með vistvænni hætti en gengur og gerist. Ávinningur af vistvottun er m.a. að verkefnið eykur virði sitt, heildarkostnaður þess lækkar, umhverfisáhrif verða minni og áhrif á ímynd þess jákvæðari. 

Vistvottun getur verið fyrir ýmsar tegundir verkefna t.d. byggingar, innviði, skipulag og landslagshönnun. Hingað til hafa vistvottunarkerfi fyrir byggingar og skipulag orðið algengari hér á landi en lítið hefur verið horft til vistvottunarkerfa fyrir innviðaverkefni.

Kolefnishlutlaust Ísland

Ísland hefur sett sér markmið um að draga úr nettólosun gróðurhúsalofttegunda um 40% fyrir árið 2030 og að landið verði kolefnishlutlaust árið 2040. Samgöngur og samgönguinnviðir hér á landi valda ýmsum umhverfisáhrifum en af heildarlosun CO₂ valda farartæki í samgöngum um 20% og losun frá iðnaði veldur um 47%. 

Hafa ber í huga að losun gróðurhúsalofttegunda vegna samgönguinnviða fellur að miklu leyti undir iðnað, bæði hér á landi og erlendis, þar sem framleiðsla hráefna og byggingarefna ásamt framkvæmdum heyra undir málaflokkinn og mikið er framleitt erlendis.  

Umhverfisáhrif samgangna og samgönguinnviða

Samgöngur valda ekki einungis losun gróðurhúsalofttegunda heldur hafa áhrif á aukna svifryksmengun, losun brennisteins- og nituroxíða. Þá eru ótalin önnur umhverfisáhrif líkt og sjónræn áhrif, hljóðvist, ljósvist og röskun á landi. Þar sem vegir geta legið um vatnsverndar­svæði er hætta á grunnvatnsmengun bæði við framkvæmdir og á meðan vegirnir eru í notkun. Við byggingu samgöngumannvirkja og innviða þarf auðlindir, orku og talsverða hráefnanotkun auk þess sem töluverður úrgangur fellur til. Af þeim sökum er nauðsynlegt að horfa einnig til samgönguinnviða en ekki einungis til farartækjanna. 

Til mikils er að vinna í umhverfismálum innan samgöngumálefna og ætti því að leggja áherslu á að byggja á eins vistvænan máta og kostur er. 

Losun gróðurhúsalofttegunda (% CO₂ ígildi) frá mismunandi geirum í Evrópu og á Íslandi án losunar vegna alþjóðaflugs og landnotkunar. Losun frá vegasamgöngum felur einungis í sér losun frá farartækjum en losun vegna samgönguinnviða fellur undir iðnað (framleiðslu- og byggingariðnaður) bæði hér á landi en einnig að töuverðu leyti erlendis. 

Nánari upplýsingar um skýrsluna og niðurstöður hennar veitir Helga J. Bjarnadóttir, sviðsstjóri umhverfissviðs EFLU. 

Skýrslan er á vef Vegagerðarinnar:
Vistvottunarkerfi fyrir samgönguinnviði