Vestmanneyjahöfn er ein af stærri höfnum landsins og tilheyrir grunneti samgangna á Íslandi og er hlutur hafsækinnar starfsemi í atvinnulífi Vestmannaeyjabæjar mikill.

Hvernig borðarðu fíl? Með því að taka einn bita í einu. Það segir að minnsta kosti máltæki sem kennt er við Desmond Tutu. Spekin á vel við þegar kemur að flestum stórum verkefnum líkt og metnaðarfullum áætlunum um orkuskipti.

Hafnir eru flókin kerfi sem innihalda mismunandi innviði þar sem hver hefur sína sérstöku virkni/tilgang. Flækjustig kerfisins mótast af viðskiptaneti þess, löngum líftíma, fjölda hagsmunaaðila (sjá Skipulagsgerð fyrir hafnir og skilvirk þátttaka hagsmunaaðila), nærsamfélagi og umhverfi og þjóðhagsstærðum (sjá Greining á farmflæði).

Hjá EFLU starfa sérfræðingar sem hafa víðtæka reynslu og réttindi til að sinna BREEAM vistvottunum fyrir skipulagsáætlanir, nýbyggingar, endurgerð bygginga, byggingar í rekstri og nú nýlega einnig vistvottun á innviðum. 

EFLA vann rannsóknarverkefni sumarið 2022, styrkt af Nýsköpunarsjóði námsmanna, sem snýr að því að gera samantekt á stöðu valkvæðra kolefnismarkaða og kortleggja þau tækifæri sem eru til staðar á Íslandi við framleiðslu á vottuðum kolefniseiningum. 

Plöntur þurfa um 18-20 frumefni til að vaxa og geta starfað eðlilega. Þessi frumefni eru almennt kölluð næringarefni og má skipta í nokkra flokka eftir því magni sem þarf af þeim. Fyrst eru það meginnæringarefnin, þ.e. þau næringarefni sem plönturnar þurfa í mestu magni. Þau eru kolefni, vetni, nitur, súrefni, fosfór og kalíum.

Spálíkön fyrir afkastagetu hafna gegna mikilvægu hlutverki í skipulagningu og stjórnun hafnarinnviða. Ákvarðanir um nýjar fjárfestingar sem miða að því að auka afköst ættu að byggja á aukinni eftirspurn. Skert afkastageta getur haft áhrif á afkomu og þar af leiðandi samkeppnisstöðu hafnarinnar vegna þrengsla og lengingar á biðtíma. Á hinn bóginn leiðir umframgeta (e. overcapacity) til minni hagkvæmni í hafnarframkvæmdum.

Eldsneytissala til skipa á Íslandi hefur verið í kring um 250 kílótonn af olíu á ári síðustu ár. Þar fyrir utan hafa íslensk skip keypt olíu erlendis, sem samkvæmt tölum Hagstofunnar losar 100 kílótonn á ársgrundvelli.
Þessar tölur gefa okkur vísbendingar um mögulega stærð eldsneytismarkaðar á Íslandi, væri eldsneyti á skip framleitt hér.

Greining á afköstum hafna er krefjandi verkefni þar sem hún inniheldur flókið samspil margs konar farmtegunda og annarra áhrifaþátta. Að bera kennsl á mikilvægustu farmtegundir hverrar hafnar er mikilvægt fyrir stefnumótun í skipulagi hafnarinnar og auðveldar rekstrarákvarðanir og hagkvæmari eignanýtingu. Rekstraráform og fjárfesting í hafnainnviðum ætti að stýrast af þörfinni fyrir tiltekna flutninga og uppskipun. Réttar fjárfestingarákvarðanir tengdar afkastagetu hafnar með tilliti til skilgreindrar farmgerðar hjálpa til við að vinna markaðshlutdeild og styrkja samkeppnisstöðu hafnarinnar.

Hafnir eru hlið viðskipta og hafa veruleg áhrif á náttúrulegt umhverfi sitt sem og lífsgæði nærliggjandi samfélags. Skipulag hafna tengist fjölmörgum hagsmunaaðilum með ólík áhugasvið og hagsmuni sem vilja að hafnarskipulagið taki tillit til þeirra markmiða. Til að ná markmiðum hagsmunaaðila ætti árangur að vera skilgreindur í áætluninni. Hins vegar er það krefjandi verkefni að skilgreina árangur í hafnarskipulagi.

Töluverð umræða um raforkuskort hefur verið í fjölmiðlum undanfarna daga og áhrifin sem raforkuskortur getur haft á samfélagið. Það liggur ljóst fyrir að ef raforkunotendur þurfa að nota olíu í stað raforku mun það auka losun gróðurhúsalofttegunda í andrúmsloftið og hafa þannig bein áhrif á heildarlosun Íslands. Í blogginu tökum við nýlegt dæmi, rýnum tölur og setjum í samhengi.

Byggingariðnaðurinn er talinn vera ábyrgur fyrir um 39% kolefnislosunar á heimsvísu og því mikilvægt að huga að vistvænum lausnum þegar kemur að efnisvali í byggingaframkvæmdum. EFLA rannsakaði möguleika á nýtingu hampsteypu, framleidda úr iðnaðarhampi, við íslenskar aðstæður en hampsteypa er vistvæn lausn sem getur nýst við mannvirkjagerð. Við förum yfir niðurstöður rannsóknarinnar í greininni og næstu skref varðandi þessa lausn. 

Gríðarleg tækifæri felast í orkuskiptum á Íslandi sem munu hafa áhrif á velferð samfélagsins og umhverfisins til framtíðar. En til þess að nýta þau tækifæri og skapa samkeppnisforskot þurfa Íslendingar að hefjast handa við að undirbúa innviði og regluverk til að búa til samkeppnishæfa framleiðslu á rafeldsneyti úr endurnýjanlegri orku. Við förum yfir þetta risavaxna mál sem snertir okkur öll.

Hugtakið stafrænir tvíburar er nýtt af nálinni og er það notað í samhengi við myndmælingar og framsetningu hluta í tölvu. Í þessu bloggi er fjallað um stafræna tvíbura, hvernig þeir eru búnir til, hvaða búnað þarf að nota, hver er ávinningurinn og helstu áskoranir.

Það er ýmislegt sem bendir til þess að nýta megi sólarorku, bæði til raf- og varmaorkuframleiðslu, í meira mæli heldur en gert. Það gæti t.d. nýst til húshitunar á afskekktum stöðum og viðkvæmum landssvæðum. Til að kanna fýsileika þess að nýta sólarorku til raf- og varmaorkuframleiðslu á Íslandi setti EFLA upp tilraunasólarorkuver á svölum þakhæðar og rannsakaði málið. 

Stuðlar örflæði (farartæki knúin af líkamlegu afli eða rafmagni) að vistvænni ferðavenjum og samþættingu mismunandi ferðamáta? EFLA birtir niðurstöður rannsóknar á áhrifum örflæðis á ferðavenjur og viðhorf gagnvart þessum nýja ferðamáta.

Sjálfakandi ökutæki hafa verið áberandi í umræðunni en tæknin verið að mestu ósýnileg almenningi. En hver er staðan á þessari tækniþróun og hvaða möguleikar eru á sjálfakandi almenningsvögnum hérlendis?

Síðustu misseri hefur mikið verið fjallað um loftgæði í tengslum við myglu og rakavandamál í byggingum en nú hafa smitleiðir Covid-19 komið inn í umræðuna. Í kjölfarið hefur þeirri spurningu verið varpað fram hvort góð loftræsing dragi úr smithættu.

Í umræðu um framtíðareldsneyti er oft talað um annað hvort rafmagn eða vetni sem valkosti eða jafnvel sem andstæða póla sem lausnir í orkuskiptum fyrir bíla og önnur farartæki. Í raun eru þetta samverkandi þættir að hröðum orkuskiptum þar sem sameiginlegur lykill er rafmagnsmótorinn með mikilli orkunýtni og lítilli viðhaldsþörf. 

Vitundarvakning um neyslumynstur er mikilvæg leið til að draga úr kolefnisspori af mannavöldum. Í greininni er farið yfir einn lið neyslunnar,  frá fata og textíliðnaðinum, og þær breytingar sem eru í farvatninu varðandi framleiðslu, áherslur og kauphegðun.

Rakavandamál í byggingum eru reglulega í umræðunni og flestir sammála um að víða er úrbóta þörf. Greinarhöfundar fara yfir verklag til að fyrirbyggja rakavandamál í byggingum og benda á þætti sem þarf að taka tillit til bæði í hönnunar- og byggingarfasa.

Áhrif samkomubanns á umferð hafa verið umtalsverð. Við vörpum ljósi á umferðarmælingar á höfuðborgarsvæðinu og hversu mikið umferðin hefur dregist saman milli vikna.

Góð hljóðvist á vinnustað hefur jákvæð áhrif á líðan, einbeitingu og afköst starfsmanna. Að sama skapi getur mikið hávaðaáreiti valdið streitu, heyrnarskaða og minnkað framlegð í verkefnum. En hverju þarf að huga við hönnun hjóðvistar og hvað er til ráða ef hljóðvistin er léleg? Hljóðverkfræðingar EFLU gefa góð ráð í blogginu.

Snjóflóð og varnargarðar hafa verið í umræðunni upp á síðkastið eftir að snjóflóð féllu á Flateyri. Mikilvægt er að efla uppbyggingu snjóflóðavarna á þeim stöðum sem búa við ógn af völdum snjóflóða og nýta þá fjármuni sem eru til í Ofanflóðasjóði. En að mörgu er að huga áður en hægt er að byggja slíka varnargarða og fara verður í gegnum ákveðið ferli sem tekur tíma áður en hægt er að reisa slík mannvirki. 

Mikil tækifæri eru fólgin í landtengingu skipa við bryggju, bæði út frá umhverfissjónarmiðum en ekki síður rafmagnsöryggisins vegna. Þannig er hægt að gera skip að vararafstöðvum við hafnir sem mætti nota í staðbundnu rafmagnsleysi. Förum nánar yfir málið.

Flest okkar aka í dag í gegnum jarðgöng af öryggi, enda erum við oftar en ekki að sneiða hjá erfiðum fjallvegum og/eða vetrarstormum. Öryggið skapast hins vegar ekki að sjálfu sér en með samstilltu átaki síðustu ár hefur náðst gríðarmikill árangur í að bæta það. Jarðgöngin eru bundin skýrri reglugerð frá Evrópusambandinu sem marka heildaryfirsýn, samræmingu og öryggisráðstafanir. Hins vegar virðumst við vera vanbúin og án stefnumiða þegar kemur að því að byggja upp öflugt öryggis- og fjarskiptakerfi á öðrum stöðum landsins. Förum yfir málið og leggjum línurnar að öruggara fjarskiptakerfi.

Flutnings- og dreifikerfi raforku verður fyrir mikilli áraun í veðurofsa og þegar mikil ísing hleðst á loftlínur. Þrjár megingerðir ísingar eru slydduísing, skýjaísing og frostregn. Hér á landi hefur slydduísing verið mesti skaðvaldurinn og hún getur myndast hvar sem er, en mismikið eftir svæðum. Tíðni og magn slydduísingar er meira á Íslandi en þekkist í öðrum löndum. Miklar rannsóknir hafa verið gerðar hér á landi á magni, tíðleika og eðli ísingar. Þær eru að frumkvæði Landsnets og undir umsjón Árna Jóns Elíassonar. EFLA hefur komið að ísingarrannsóknum fyrir orkufyrirtækin í um 40 ár. Á undanförnum árum hefur Belgingur einnig komið að þessum rannsóknum. Landsnet, EFLA og Belgingur hafa í sameiningu birt nokkrar greinar um ísingu á alþjóðlegum vettvangi.

Mikil vakning hefur orðið í umhverfis- og loftslagsmálum og eftirspurn eftir upplýsingum um umhverfisáhrif vöru eða þjónustu eykst sífellt. Til að draga úr neikvæðum loftslagsáhrifum geta fyrirtæki sett sér markmið um að minnka kolefnisspor eigin reksturs, þjónustu eða vöru. En hvað er kolefnisspor, hvernig er það reiknað út og hvaða forsendur liggja þar að baki?  

Mikilvægt er að sinna reglulegu viðhaldi og endurbótum á húsnæði en slíkt dregur úr líkum á rakaskemmdum auk þess sem vel við haldið húsnæði eykur bæði líftíma, virði og notagildi. Við höfum því tekið saman fimm hollráð fyrir húseigendur sem eru til þess fallin að draga úr líkum á rakaskemmdum og myndun gróa eða myglu í húsnæði.  

Taka þarf tillit til vindafars við hönnun bygginga og skipulags borgarsvæða. Mikilvægt er að hönnun leiði ekki af sér óþægilegar eða hættulegar aðstæður þar sem byggingar geta myndað staðbundna vindhröðun, vindstrengi og hvirfla sem geta verið óæskilegir fyrir notendur. En hvernig er hægt að herma vindflæði í kringum byggingar og meta vindaðstæður og áhrif þeirra á notendur? Við vörpum ljósi á málið í greininni.

Er hægt að nota sökkræsi í stað dælustöðva við hönnun fráveitukerfa? EFLA segir frá verkefni á Austurlandi þar sem það var reynt með góðum árangri. 

Fjórða iðnbyltingin er mikið í umræðunni í dag með vísindaskáld­sögulegu yfirbragði. En er þetta framtíðarsýn eða raunveruleiki og hvað þýðir þetta allt saman fyrir samfélög og fyrirtæki?

Hefðbundin létt þök með þunnu loftbili hafa verið byggði í áratugi á Íslandi með ásættanlegum árangri hingað til. Ýmsar breytingar síðastliðin ár hafa gert það að verkum að sífellt eru að koma upp fleiri atvik þar sem framkvæma þarf kostnaðarsamar endurbætur snemma á líftímanum. EFLA telur ráðlegt að rannsaka þessa þakgerð nánar með tilliti til varma- og rakaflæðis en jafnramt skoða aðra áhættuminni valkosti 

Plast er nánast allt í kringum okkur alla daga. En hvaðan kemur allt þetta plast, hvernig er það flokkað og hvaða máli skiptir endurvinnsla plasts? Fræðumst um málið. 

Af hverju skiptir máli að vara sé CE vottuð og hvað þarf að gera til að CE merkja? Skoðum málið í stuttri dæmisögu sem varpar ljósi á málið.

Tækniframfarir í sýndarveruleika hafa verið miklar síðustu árin en hvert hefur sú þróun leitt okkur og hvað þýða öll þessi tækniorð? Við tókum stöðuna og veltum fyrir okkur framtíðarpælingum tengdum sýndarveruleika.

Hvernig má koma í veg fyrir eldsvoða á heimilum og hvað þarf að hafa í huga ef eldur verður laus? Teknar hafa verið saman nokkrar ráðleggingar til að draga úr áhættu á eldsvoða og einnig er bent á hvaða öryggisbúnað er nauðsynlegt að hafa á heimilum. 

Oftar en ekki kemur upp ágreiningur um gæði ræstinga og hvernig skilgreint er hvað sé hreint og hvað er skítugt. Með aðferðafræði gæðakerfisins INSTA 800 er hægt að skilgreina gæði þrifa og um leið minnka líkurnar á ágreiningi um ræstingar húsnæðis. 

Líftímakostnaður mannvirkja (LCC), sem aðallega eru húsbyggingar, er skilgreindur heildarkostnaður bygginga frá vöggu til grafar, þ.e. greining á öllum kostnaði bygginga. Tilgangurinn með kostnaðargreiningunni er að sýna fram á hversu mikið það kostar í rauninni að byggja og reka mannvirki í ákveðinn árafjölda, en áætlaður líftími bygginga er oftast áætlaður 60 ár.

Þegar kalt og rakt er úti er algengt að hús gráti. Þannig má sjá vatn eða móðu við glugga, stundum bólgnar málning á veggjum og við útveggi liggja jafnvel taumar. Í greininni er að finna góð ráð til að lágmarka áhættu á rakaskemmdum og varpað er ljósi á hvers vegna hús gráta.

Út er komin endurskoðuð útgáfa af alþjóðlega staðlinum um áhættustjórnun: ISO 31000:2018 Risk Management – Principles and Guidelines. Staðlinum er ætlað að vera almennur grunnur og leiðbeiningar fyrir alla áhættustýringu.

Umfjöllun um rakaskemmdir og myglu í húsnæði hefur verið áberandi á undanförnum árum. Ekki er ljóst hvort að aukin umræða sé tilkomin vegna aukins umfangs rakaskemmda eða vegna þeirrar vitundarvakningar um neikvæð heilsufarsáhrif rakaskemmda.